Chuỗi cung ứng giúp việc cung cấp sản phẩm/ dịch vụ hoàn chỉnh cho khách hàng. Vậy, chuỗi cung ứng thực chất là gì? Những thành phần nào tạo nên nó và doanh nghiệp đang áp dụng những mô hình nào để tối ưu hóa hoạt động này? Cùng DHD Logistics tìm hiểu chi tiết trong nội dung bài viết dưới đây.
Chuỗi cung ứng là gì?
Chuỗi cung ứng (Supply Chain) là hệ thống các tổ chức, con người, hoạt động, thông tin và nguồn lực liên quan đến việc sản xuất, tiếp thị và phân phối, chuyển giao sản phẩm hoặc dịch vụ từ nhà cung cấp đến người tiêu dùng cuối cùng.
Nói một cách đơn giản, chuỗi cung ứng là hành trình của một sản phẩm, từ nguyên liệu thô cho đến khi trở thành sản phẩm hoàn chỉnh tới người dùng cuối.
Mục tiêu của chuỗi cung ứng
Mục tiêu cốt lõi của mọi chuỗi cung ứng là tối đa hóa giá trị tổng thể của chuỗi. Giá trị của một chuỗi được tạo ra từ sự khác biệt giữa sản phẩm cuối cùng, cái khách hàng nhận được và chi phí của chuỗi để đáp ứng nhu cầu khách hàng.
Giá trị của chuỗi cung ứng = giá trị của khách hàng – chi phí của chuỗi cung ứng
Đối với hầu hết các chuỗi thương mại, giá trị liên quan mạnh tới khả năng sinh lợi của chuỗi cung ứng (được coi như giá trị thặng dư của chuỗi cung ứng), đó là sự khác biệt giữa lợi nhuận được tạo ra từ khách hàng và tổng chi phí trong chuỗi.
Khả năng sinh lợi hay giá trị thặng dư là tổng lợi nhuận được chia sẻ trong chuỗi cho mọi giai đoạn hay cho cả những trung gian. Chuỗi cung ứng càng có khả năng sinh lợi cao, thì chuỗi cung ứng thành công. Sự thành công của chuỗi cung ứng nên được đo lường bằng khả năng sinh lợi của chuỗi chứ không phải bằng lợi nhuận của các cá nhân.
Các thành phần của chuỗi cung ứng
Các thành phần của chuỗi cung ứng bao gồm: nhà cung cấp nguyên vật liệu, nhà sản xuất, đơn vị vận chuyển, kho lưu trữ, nhà bán lẻ và khách hàng.
- Nhà cung cấp nguyên liệu thô: Đơn vị cung cấp nguyên vật liệu thô, linh kiện, bán thành phẩm, hoặc các dịch vụ cần thiết cho quá trình sản xuất. Nhà cung cấp có thể là các trang trại, công ty sản xuất, mỏ khoáng sản.
- Nhà sản xuất: Sau khi có nguyên liệu từ nhà cung cấp, nhà sản xuất tiến hành các hoạt động như gia công, lắp ráp, chế biến hoặc hoàn thiện sản phẩm.
- Nhà phân phối: Đơn vị này mua sản phẩm từ nhà sản xuất và bán lại cho các cửa hàng bán lẻ hoặc trực tiếp cho người tiêu dùng. Nhà phân phối có thể là công ty thương mại, đại lý, hoặc tổng kho.
- Nhà bán lẻ: Nhà bán lẻ là điểm tiếp xúc trực tiếp với người tiêu dùng. Họ chịu trách nhiệm trưng bày, giới thiệu, bán sản phẩm và hỗ trợ dịch vụ khách hàng. Nhà bán lẻ có thể là cửa hàng tạp hóa, cửa hàng tiện lợi, hoặc siêu thị.
- Người tiêu dùng: Khách hàng là trung tâm và cũng là mục tiêu cuối cùng của toàn bộ chuỗi cung ứng.
- Các thành phần hỗ trợ khác: Bên cạnh các thành phần chính, chuỗi cung ứng còn có đơn vị logistics, đơn vị cung cấp giải pháp marketing, công nghệ IT, tài chính, quản trị quan hệ.
Ví dụ: Một công ty sản xuất cà phê hòa tan, sẽ cần thu mua hạt cà phê từ nông dân (nhà cung cấp), vận chuyển về nhà máy chế biến (sản xuất), đóng gói và lưu kho (kho bãi), phân phối đến siêu thị hoặc cửa hàng tiện lợi (phân phối), trước khi đến tay người tiêu dùng (khách hàng). Tất cả các bước này hợp thành một chuỗi cung ứng hoàn chỉnh.
Các loại mô hình chuỗi cung ứng phổ biến hiện nay
Trong thực tế, mỗi doanh nghiệp có đặc thù sản phẩm, quy mô và thị trường khác nhau. Việc lựa chọn mô hình chuỗi cung ứng cần phù hợp với mục tiêu kinh doanh riêng. Dưới đây là 5 mô hình chuỗi cung ứng phổ biến đang được áp dụng rộng rãi:
Mô hình dòng chảy liên tục (Continuous Flow Supply Chain)
Mô hình này phù hợp với các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm có nhu cầu ổn định, ít biến động theo mùa vụ hoặc xu hướng. Hiệu quả đối với những tổ chức có dây chuyền sản xuất khối lượng lớn và chủ yếu là hàng hóa có tính đồng nhất.
Mục tiêu là duy trì dòng sản phẩm liên tục, giảm thiểu gián đoạn, tối ưu hóa chi phí và giảm lãng phí. Các mặt hàng như thực phẩm cơ bản, đồ gia dụng, nước uống, dược phẩm thông dụng thường sử dụng mô hình này.
Mô hình chuỗi cung ứng nhanh (Quick Response Supply Chain)
Mô hình chuỗi cung ứng nhanh thích hợp cho các sản phẩm có vòng đời ngắn hoặc khi nhu cầu thị trường thay đổi liên tục. Điểm mạnh của mô hình này khả năng phản ứng nhanh với biến động thị trường, giảm tồn kho, tăng khả năng đáp ứng nhu cầu khách hàng kịp thời.
Phù hợp các “trend” thời trang nhanh, đồ ăn vặt, thiết bị điện tử, đồ gia dụng,… Doanh nghiệp cần nhanh chóng cập nhật xu hướng mới. Từ giai đoạn ý tưởng, nhập nguyên liệu, sản xuất và bán sản phẩm có thể chỉ kéo dài trong vài tháng.
Mô hình chuỗi cung ứng Agile (Agile Supply Chain)
Dành cho ngành hàng có nhu cầu khó dự đoán, sản xuất theo đơn đặt hàng dựa trên dữ liệu mua hàng thực tế. Có thể kể đến như sản phẩm công nghệ, thiết bị điện tử hoặc các dịch vụ mang tính cá nhân hóa cao.
Áp dụng mô hình này cần linh hoạt điều chỉnh sản lượng sản xuất theo biến động nhu cầu, tránh dư thừa hoặc thiếu hụt hàng hóa.
Mô hình linh hoạt (Flexible Supply Chain)
Phù hợp với các sản phẩm có tính mùa vụ hoặc nhu cầu biến động lớn theo từng thời điểm. Các công ty sẽ tạo sản phẩm dựa theo “mùa” như bánh trung thu, mứt Tết, áo dài ngày lễ.
Mô hình này doanh nghiệp cần có kinh nghiệm lâu năm, nhanh chóng để bắt kịp nhu cầu của khách hàng. Có khả năng tạo sản phẩm trend, quản lý rủi ro và tối ưu hóa hiệu suất.
Mô hình chuỗi cung ứng tối ưu chi phí (Cost-Optimized Supply Chain)
Tập trung giảm chi phí để cạnh tranh về giá, thường áp dụng cho các sản phẩm có tính cạnh tranh cao về giá cả. Doanh nghiệp ưu tiên tối ưu hóa chi phí nguyên liệu, sản xuất và vận chuyển để giữ giá bán thấp.
Mô hình đáp ứng tùy chỉnh (Customized Supply Chain)
Áp dụng khi sản phẩm yêu cầu cấu hình hoặc tùy chỉnh theo nhu cầu riêng của khách hàng. Doanh nghiệp cần linh hoạt trong thiết kế, sản xuất để đáp ứng các yêu cầu cá nhân hóa.
Mô hình chuỗi cung ứng đơn giản (Simple Supply Chain)
Doanh nghiệp làm việc với một nhà cung cấp duy nhất, tự sản xuất và bán trực tiếp đến người tiêu dùng. Kiểm soát tập trung, phù hợp với doanh nghiệp nhỏ hoặc sản phẩm đơn giản.
Mô hình chuỗi cung ứng phức tạp (Complex Supply Chain)
Liên quan nhiều nhà cung cấp, đối tác sản xuất và kênh phân phối đa dạng. Đòi hỏi quản lý linh hoạt, phối hợp chặt chẽ để đảm bảo dòng hàng hóa lưu chuyển hiệu quả theo kế hoạch.
Quy trình chuỗi cung ứng hoạt động như thế nào?
Một chuỗi cung ứng hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bước, có chiến lược từ sản xuất đến phân phối. Dưới đây là các bước thực hiện trong chuỗi cung ứng.
1. Lập kế hoạch (Planning)
Doanh nghiệp dự báo nhu cầu thị trường, xác định rõ mục tiêu kinh doanh, thị trường mục tiêu và các yếu tố cạnh tranh. Lên kế hoạch sản xuất và quản lý nguồn lực để đáp ứng đúng lượng cầu. Xác định giá sản phẩm, quản lý tồn kho nhằm tối ưu chi phí và hiệu quả vận hành
2. Tìm kiếm các nguồn cung cấp (Source)
- Tìm kiếm, lựa chọn các nhà cung cấp nguyên liệu, linh kiện hoặc sản phẩm cần thiết.
- Đàm phán và ký kết hợp đồng, thống nhất các điều khoản mua hàng, giá cả và điều kiện giao hàng.
- Xây dựng mối quan hệ bền vững với các nhà cung cấp để đảm bảo nguồn cung ổn định và chất lượng.
- Theo dõi việc đặt hàng, nhận hàng, và quản lý tồn kho nguyên liệu.
3. Sản xuất thành phẩm (Make)
Quá trình chuyển đổi nguyên liệu thô thành sản phẩm hoàn chỉnh thông qua các quy trình sản xuất, gia công, lắp ráp.
Giám sát toàn bộ quá trình sản xuất, kiểm soát chất lượng, quản lý máy móc, vật liệu và nhân công để đảm bảo sản xuất đúng tiến độ và đạt tiêu chuẩn.
4. Phân phối (Delivery/Distribution)
Sau khi sản phẩm được sản xuất, chúng cần được đưa đến tay khách hàng. Vận chuyển sản phẩm từ nhà máy đến các trung tâm phân phối, đại lý bán lẻ hoặc trực tiếp đến khách hàng. Chú ý xử lý các đơn hàng, sắp xếp lịch trình giao hàng hợp lý.
5. Bán lẻ và dịch vụ khách hàng (Retail & Customer Service)
Các cơ sở bán lẻ bán sản phẩm trực tiếp cho người tiêu dùng qua các kênh truyền thống hoặc online. Tiếp nhận phản hồi, xử lý khiếu nại, hỗ trợ đổi trả và chăm sóc khách hàng nhằm duy trì uy tín và sự hài lòng của người tiêu dùng.
6. Quản lý trả hàng (Return)
Đây là một phần ngày càng quan trọng của chuỗi cung ứng. Xử lý các sản phẩm bị lỗi, không đạt yêu cầu hoặc khách hàng trả lại. Bao gồm kiểm tra, tái chế, sửa chữa hoặc tiêu hủy sản phẩm theo quy trình nhằm giảm thiểu tổn thất và bảo vệ thương hiệu.
Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của chuỗi cung ứng
Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của chuỗi cung ứng rất nhiều liên quan đến rủi ro, quản lý, công nghệ, và môi trường kinh doanh. Dưới đây là những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng trực tiếp:
Các yếu tố chủ quan từ phía doanh nghiệp
- Chiến lược kinh doanh tổng thể của doanh nghiệp rõ ràng hay chưa? Có phù hợp với mục tiêu, tầm nhìn, sứ mệnh của doanh nghiệp.
- Dự báo sai nhu cầu thực tế, có thể dẫn đến tồn kho quá nhiều (chi phí cao, lỗi thời).
- Cấu trúc tổ chức trong chuỗi cung ứng hoạt động trơn chu hay chưa? Sự phối hợp và giao tiếp giữa các bộ phận trong chuỗi cung ứng như thế nào?
- Lựa chọn sai nhà cung cấp nguyên liệu, giao hàng không đúng chất lượng, số lượng, thời gian,…Phụ thuộc quá nhiều vào một nhà cung cấp làm tăng rủi ro gián đoạn.
- Quan hệ với nhiều nhà cung cấp, kết hợp khả năng đàm phán giá tốt hơn. Từ đó giảm thiểu rủi ro khi một nhà cung cấp gặp sự cố.
- Ứng dụng công nghệ vào quản lý chuỗi cung ứng như phần mềm quản lý khách hàng, hệ thống quản lý kho,…
- Tích hợp hệ thống logistics tự động hóa, tối ưu thời gian và chi phí vận chuyển hàng.
- Con người là yếu tố quan trọng trong mọi hoạt động, cần có chuyên môn cao và khả năng phối hợp nhịp nhàng.
Các yếu tố khách quan bên ngoài
- Nhu cầu và kỳ vọng của khách hàng về sản phẩm, dịch vụ, thời gian giao hàng đặt ra những yêu cầu cao hơn.
- Các hoạt động của đối thủ cạnh tranh như ra mắt sản phẩm mới, thay đổi chiến lược giá cả có ảnh hưởng rất lớn đến vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp, đòi hỏi sự linh hoạt của chuỗi cung ứng.
- Vấn đề đạo đức hoặc điều kiện lao động của nhà cung cấp ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu doanh nghiệp.
- Biến động tỷ giá, lạm phát, giá nguyên liệu tăng làm đội chi phí sản xuất và vận chuyển.
- Các yếu tố như thiên tai, dịch bệnh, xung đột, biến đổi khí hậu có thể làm gián đoạn toàn bộ chuỗi cung ứng.
- Các chính sách, quy định pháp luật liên quan đến thương mại, hải quan, môi trường sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của chuỗi cung ứng.
Chuỗi cung ứng là một hệ thống phức tạp và liên kết chặt chẽ giữa các tổ chức, con người, hoạt động, thông tin và nguồn lực. Hiệu quả của chuỗi cung ứng do đó cũng bị phụ thuộc vào nhiều yếu tố từ bên trong đến bên ngoài doanh nghiệp.
Trên đây là toàn bộ thông tin xoay quanh chuỗi cung ứng, nếu có bất kỳ thắc mắc nào xin liên hệ để được chuyên gia giải đáp. Chúng tôi hy vọng sẽ giúp ích cho mọi người trong công việc, kinh doanh. Cảm ơn bạn !
